U zdrowych osób, które spędzają dużo czasu w pomieszczeniach biurowych często obserwuje się występowanie dolegliwości ze strony oczu.
Wśród najczęściej zgłaszanych objawów należy wymienić:
Rzadziej występują: podwójne widzenie, oczopląs. Czasem objawom tym towarzyszą bóle głowy i trudności w koncentracji. Stąd powstał nowy termin – syndrom oka biurowego. Na ten syndrom mają wpływ takie czynniki drażniące jak: klimatyzacja, centralne ogrzewanie, zanieczyszczenie powietrza (m.in. dym papierosowy), rodzaj monitora komputerowego, ustawienie monitora, czas pracy przed monitorem, rodzaj oświetlenia oraz zła ergonomia pracy.
Przebywanie w pomieszczeniu klimatyzowanym lub centralnie ogrzewanym, gdzie powietrze zwykle nie ma optymalnej wilgotności, może prowadzić do powstania problemu wysychania oczu. Zanieczyszczone powietrze (np. dym papierosowy) również może drażnić oczy. Dlatego trzeba zadbać o odpowiedni klimat dla oczu w pomieszczeniu, w którym się pracuje. Powietrze w nim powinno być o odpowiedniej wilgotności i czyste. Zalecana temperatura powinna zawierać się w przedziale 21-22 st, a optymalny poziom wilgotności powinien wynosić 45–55 proc. Dla utrzymania właściwego mikroklimatu pomieszczenia bardzo ważne jest częste jego wietrzenie i nawilżanie (szczególnie tych ogrzewanych centralnie). A najbardziej efektywną metodą tworzenia właściwego mikroklimatu jest sztuczna jonizacja powietrza.
W normalnych warunkach mrugamy 12 razy na minutę, natomiast podczas pracy przy komputerze częstotliwość mrugania znacząco się obniża, ponieważ skupiamy swój wzrok głównie na czytaniu tekstu widocznego na ekranie. A mruganie to naturalny sposób oczyszczania oraz nawilżania powierzchni oczu. Poza tym oczy przed monitorem komputerowym są szerzej otwarte (nawet bardziej niż przy czytaniu książki), czego efektem jest szybsze odparowywanie łez (tzw. filmu łzowego), co powoduje wysuszenie oka. Aby zapobiec wysychaniu gałek ocznych należy robić przerwy w pracy i wielokrotnie mrugać powiekami. Skutecznym rozwiązaniem i natychmiastową ulgę przynoszą krople do oczu typu sztuczne łzy, które zapewniają odpowiednie nawilżenie, a także tworzą delikatną barierę ochronną pomiędzy siatkówką a komputerem.
Ponadto zwykle skupiamy wzrok raz na przedmiotach bliskich, a raz na odległych. Praca przed monitorem powoduje, że wzrok skupiony jest przez szereg godzin w stałej odległości i rzadko jest zmieniany, co powoduje, że mięśnie oka są w stałym napięciu, a oko męczy się. W związku z czym pojawia się problem z akomodacją (czyli dostosowywaniem się oka do widzenia przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach) i pogorszenie widzenia.
Monitor komputerowy zbudowany jest ze szkła podobnie jak lustro, przez co odbija padające na niego światło. Przy dłuższej pracy odbicia te, nakładając się na obraz z monitora, powodują zmęczenie oczu. Najlepszym wyjściem w takiej sytuacji jest nałożenie na monitor odpowiedniego filtra, który będzie tłumił odbicia z głębi pomieszczenia (np. filtry z tzw. polaryzacją kołową - są dodatkowo przyciemniane i kilkunastokrotnie poprawiają kontrast obrazu). Odbiciom obrazów z głębi pomieszczenia (tym razem jednak od wewnętrznej powierzchni szkieł) zapobiegają również okulary z powłoką antyrefleksyjną. Okulary te zwiększają komfort widzenia – ostrość, kontrast oraz zmniejszają zmęczenie oczu.
Niekorzystny wpływ na wzrok mają również promieniowania emitowane przez ekran komputerowy, są to m.in.:
Pierwsze trzy typy promieniowania emitowane są przez tylną ścianę monitora, obecnie jednak standardem są tzw. monitory niskoradiacyjne (Low Radiation), w których promieniowanie to jest w znacznym stopniu eliminowane. Tego typu promieniowanie jest szkodliwe tylko wtedy, gdy użytkownik znajduje się w bliskiej odległości za tylną ścianą monitora. Natomiast emisja promieniowania UV jest tak niska, że nie może być szkodliwa dla zdrowia (przykładowo: przebywając na słońcu 1 godzinę jesteśmy narażeni na taką samą dawkę promieniowania UV jak podczas 1 roku pracy przy komputerze).
Innym zagrożeniem dla naszych oczu jest wytwarzane przez komputer pole elektrostatyczne, którego szkodliwość dla naszego ogólnego zdrowia jest również niewielka. Nie możemy jednak zapomnieć o takim jego działaniu jak jonizacja powietrza. Powietrze posiada naturalną jonizację, którą niszczy promieniowanie monitora. Ponadto pole elektromagnetyczne powoduje polaryzację przestrzeni pomiędzy monitorem a użytkownikiem. W wyniku tego twarz człowieka przyciąga tak samo jak monitor naładowane cząsteczki kurzu, pyłki roślinne, bakterie, cząsteczki substancji chemicznych itp. Może to wywoływać reakcje alergiczne i podrażnienie oczu. Dlatego powinno się wietrzyć pomieszczenie komputerowe, stosować filtry antyodblaskowe, które ograniczają pole szkodliwego działania promieniowania elektromagnetycznego, utrzymywać właściwą wilgotność pomieszczenia – 45-55%, zaczynać pracę przy komputerze po około 15 min. od włączenia komputera, ponieważ przez pierwsze 15 min. od włączenia komputera promieniowanie elektrostatyczne jest największe.
Optymalna odległość twarzy użytkownika od ekranu komputerowego powinna wynosić ok.70cm (min.40-50cm). Środek monitora powinien znajdować się 10–22 cm poniżej oczu., co oznacza, że górny brzeg monitora powinien być nieco poniżej poziomu oczu, a w żadnym wypadku powyżej tego poziomu. Poza tym, monitor nie powinien być zbyt mały – najlepsze są monitory duże (17-19 cali).
Należy pamiętać o oszczędzaniu wzroku, stosując zestawienia kontrastowe, a przede wszystkim klasyczne czarno-białe, które najmniej obciążają oczy. Pisząc tekst powinno się używać czcionek co najmniej siedmiopunktowych. Jednym z najważniejszych parametrów wpływających na "przyjazność" monitora dla oczu jest częstotliwość odświeżania obrazu, która decyduje o migotaniu ekranu. Nie powinna być ona mniejsza niż 85 Hz.
Odpowiednie oświetlenie jest bardzo ważne by stworzyć optymalne warunki do pracy z komputerem. Blat biurka komputerowego powinien być oświetlony lampką z nieprzezroczystym abażurem, wtedy światło pada w górę i w dół, a nie prosto w oczy. Lampka powinna być tak ustawiona, by światło nie odbijało się od klawiatury, co powoduje tzw. efekt olśnienia (i nie chodzi tu o przypływ weny twórczej). Najlepiej żeby blat był jasny i matowy, a pomieszczenie, w którym pracujemy było słabiej oświetlone niż biurko. Natężenie światła w takim pomieszczeniu powinno być utrzymywane na poziomie ok. 500 luksów. Nie powinno się umieszczać monitora na tle okna, którego wysoka luminacja w słoneczny dzień może ograniczać znacznie czytelność obrazu na ekranie. Również ustawianie monitora ekranem w stronę okna, powoduje, że na ekranie tworzy się jasny obraz, utrudniający odczyt danych. Stosowanie żaluzji bądź kotar, które niewystarczająco tłumią światło w słoneczny dzień może istotnie utrudniać odczytywanie danych. Monitor powinien być tak ustawiony, by nie odbijało się w nim światło naturalne ani sztuczne. Najlepiej by był ustawiony bokiem do okna, w odległości co najmniej 1 metra od niego.
Oprócz odpowiedniego mikroklimatu pomieszczenia, monitora i oświetlenia, o których była mowa powyżej, dużą rolę w zachowaniu ergonomicznych warunków pracy odgrywa organizacja samego stanowiska pracy. Ważne są parametry i sposoby ustawienia mebli - biurka, krzesła, monitora, sprzętu pomocniczego, a co wpływa także na zachowaniem prawidłowego ustawienia ciała.
Mówiąc o ergonomii pracy dla oczu, bardzo ważne jest robienie sobie regularnych i kilkuminutowych odpoczynków podczas pracy przed komputerem.
Pomocne w takich sytuacjach są: zainstalowanie jednej z darmowych aplikacji dostępnych w sieci lub po prostu przyklejenie karteczki do monitora, które będą przypominać o zrobieniu przerwy, zanim poczujemy się zmęczeni i o wykonaniu prostych, ale skutecznych ćwiczeń dla oczu. Podczas nich powinno się w ogóle odejść od komputera, a najlepiej przejść się po korytarzu, czy wyjść do łazienki lub na świeże powietrze. Kilkuminutowa gimnastyka oczu pozwoli wzmocnić mięśnie oka, poprawi akomodację, zmniejszy uczucie zmęczenia oczu.
Żeby ulżyć swoim oczom w biurze, oprócz wymienionych wyżej wszystkich wskazówek, pamiętać należy także o piciu dużej ilości płynów, o zdrowej diecie lub suplementach diety z odpowiednią ilością witamin i mikroelementów oraz o codziennej aktywności fizycznej.
Zachowanie jak najdłużej i w jak najlepszym stanie wzroku spowoduje nie tylko komfortową pracę, lecz również wykonywanie wszystkich innych czynności.
Powiązane artykuły:
Jak dbać o oczy podczas pracy przy komputerze? >>
Jak komputer wpływa na oczy? >>
Jak dbać o oczy? - 5 dobrych nawyków >>
Konsultacje medyczne: dr med. Maria Lewandowska Furmanik
