Prawidłowo powierzchowne struktury oka są pokryte warstwą filmu łzowego. Zachowanie stabilnego i prawidłowego, pod względem jakości i ilości filmu łzowego ma podstawowe znaczenie dla prawidłowego widzenia. Film łzowy ma także działanie przeciwbakteryjne. Niedobór filmu łzowego i zawartych w nim czynników przeciwbakteryjnych, takich jak lizozym, sprzyja rozwojowi infekcji bakteryjnych oka. Poza tym film łzowy zaopatruje rogówkę w podstawowe substancje odżywcze i tlen, a także usuwa z jej powierzchni czynniki szkodliwe, m.in. alergeny i zanieczyszczenia.
Narażenie na suche powietrze, sztuczne oświetlenie, szkodliwe promieniowanie, przebywanie w pomieszczeniach zadymionych i zakurzonych czy klimatyzowanych może mieć niekorzystny wpływ na oczy powodując ich zadrażnienie i uczucie dyskomfortu, tzw. zespół suchego oka. Objawy podmiotowe (pieczenie i szybkie męczenie się oczu, zaczerwienienie, uczucie ciała obcego, światłowstręt i zamglone widzenie) nasilają się pod koniec dnia, w związku z przedłużoną pracą oczu lub ekspozycją na niekorzystne czynniki środowiskowe. Objawy pojawiają się szczególnie u pacjentów żyjących w klimacie umiarkowanym i narażonych zimą na niższy poziom wilgotności, spowodowany systemami ogrzewania w pomieszczeniach. Niska wilgotność powietrza występuje w pomieszczeniach w okresie zimowym, ale coraz częściej także i letnim. Zjawisko to związane jest zwykle z działaniem klimatyzatorów, których funkcjonowanie oprócz pożądanego efektu obniżenia temperatury powietrza w pomieszczeniu powoduje także jego osuszanie. W przypadku, gdy oko jest narażone na przedłużony kontakt z suchym powietrzem, warto pomyśleć o stosowaniu nawilżaczy powietrza; optymalny poziom wilgotności wynosi 40-60%. Nawilżacze powietrza łagodzą również dolegliwości w przebiegu przewlekłego nieżytu górnych dróg oddechowych. Trzeba też pamiętać o regularnym wietrzeniu pomieszczeń, stosowaniu kropli i żeli nawilżających do oczu oraz można stosować wymuszone, celowe mruganie by poprawić nawilżenie powierzchni rogówki i spojówki.
Przebywanie w pomieszczeniach zadymionych (kluby, dyskoteki) nasila znacznie dolegliwości zespołu suchego oka. Podrażnienie i zaczerwienienie oczu można zmniejszyć regularnie stosując krople nawilżające do oczu lub przede wszystkim unikając kontaktu z dymem.
Zbyt ostre lub za słabe oświetlenie może powodować zmęczenie oczu. Szczególnie ważne jest prawidłowe oświetlenie w pomieszczeniach, w których znajdują się komputery. Natężenie światła w pomieszczeniu, gdzie znajdują się komputery nie może być mniejsze niż 500 luxów, a w przypadku, gdy przy komputerach pracują osoby starsze - nawet powyżej 750 luxów. Dodatkowo światło to musi być rozproszone (nie punktowe).
Prawie codziennie jesteśmy narażeni na wpływ promieniowania UV. Słońce emituje zarówno promieniowanie UVA jak i UVB. Ekspozycja na promieniowanie UV odbywa się nie tylko na drodze bezpośredniej, ale również na drodze pośredniej – za pomocą promieniowania odbitego od różnych powierzchni, np. piasku, wody, śniegu, elewacji szklanych budynków, jak również ze źródeł rozproszonych takich jak chmury. Woda odbija aż 95% promieniowania słonecznego. W słoneczny dzień do oczu dociera nawet dziesięciokrotnie więcej światła, niż jest potrzebne do prawidłowego widzenia. Podrażnia to oczy i uaktywnia procesy starzenia się oka poprzez produkcję wolnych rodników. Nawet całkowicie zachmurzone niebo nie chroni nas w pełni przed promieniowaniem słonecznym. Świadomość wpływu promieniowania UV na oczy ma szczególne znaczenie w przypadku osób wykonujących pracę lub spędzających wolny czas na świeżym powietrzu. Wpływ promieniowania słonecznego kumuluje się w ciągu całego okresu życia. W grupie największego ryzyka znajdują się dzieci, ponieważ niewiele z nich nosi okulary przeciwsłoneczne przebywając na świeżym powietrzu, a ich szersze źrenice i bardziej przejrzyste soczewki umożliwiają swobodny dostęp szkodliwego promieniowania do siatkówki. Trudno przewidzieć kiedy oczy są najbardziej narażone na największą ekspozycję promieniowania UV jest niezwykle trudne, dlatego pacjent powinien korzystać z odpowiedniej ochrony przez cały rok, nie tylko latem. Ochrona oczu przed promieniowaniem UV obejmuje stosowanie odpowiednich filtrów we wszystkich rodzajach okularów (korekcyjne, przeciwsłoneczne bez korekcji, gogle ochronne) oraz w soczewkach kontaktowych (filtr UV klasy I lub II).
Najwyższą ochronę dają szkła brązowe, bursztynowe, zielone lub szare. Przed zakupem okularów zwróćmy uwagę na to, czy posiadają oznaczenie CE, potwierdzające zgodność z europejskimi standardami bezpieczeństwa.
Stosowanie okularów bez filtrów jest o wiele bardziej niebezpieczne, niż ich całkowity brak. Daje pozorne uczucie zabezpieczenia i ochrony oczu, taka jednak nie występuje. Ponieważ oko jest przysłonięte, słabiej działają mechanizmy ochronne, jak mrużenie oczu czy zwężenie źrenic przy zbyt intensywnym świetle, co powoduje iż większa ilość szkodliwego promieniowania dociera do wnętrza oka. Dodatkowo, u chorych operowanych na zaćmę istnieje możliwość wszczepienia sztucznej soczewki wewnątrzgałkowej posiadającej filtr promieniowania UV i niebieskiego, co działa ochronnie na siatkówkę oka. Kapelusz z dużym rondem lub czapka z daszkiem stanowią dodatkową ochronę oczu.
Wielogodzinna praca przed monitorem komputera sprzyja wysychaniu powierzchni oka. Częstotliwość mrugania zmniejsza się wówczas średnio 5-krotnie, a zwiększone parowanie filmu łzowego nasila dolegliwości. Aby poprawić nawilżenie oka należy regularnie stosować, nawet co godzinę przy intensywnym wysiłku wzrokowym, krople z grupy sztucznych łez. Wskazane może być także zmodyfikowanie otoczenia w celu zredukowania parowania filmu łzowego, ograniczenie czasu pracy przed komputerem czy zmniejszenie dolegliwości w czasie pracy przy komputerze lub oglądania telewizji przez wspomniane wcześniej wymuszone, celowe mruganie.
Powiązane artykuły:
Dolegliwości oczu >>
Zbyt mocne okulary – czym mogą skutkować? >>
Podrażnienia oczu >>
Konsultacje medyczne: dr n. med. Katarzyna Kaszuba-Bartkowiak
